ผ. แผนที่

อาจกล่าวได้ว่าไม่มีพระมหากษัตริย์พระองค์ใดในโลกที่ทรงใช้ประโยชน์จากแผนที่เท่าพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๙ ของไทยอีกแล้ว แผนที่คืออุปกรณ์สำคัญที่ทรงใช้ในการพิจารณาวางแผนโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริทั่วประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการพัฒนาแหล่งน้ำ

แผนที่ที่ทรงนำติดพระองค์ไปด้วยเสมอ มักเป็นแผนที่มาตราส่วน ๑:๕๐,๐๐๐ โดยจะทรงนำแผนที่หลายระวางมาต่อกันด้วยพระองค์เอง งานตัดต่อแผนที่เข้าเป็นแผนที่ขนาดใหญ่แบบที่ไม่มีจำหน่ายที่ไหนนี้ พระองค์จะทรงทำอย่างพิถีพิถันโดยประทับบนพื้นห้องทรงงาน และไม่โปรดให้ผู้ใดช่วยเหลือ

ก่อนเสด็จฯ ไปยังพื้นที่ใด จะทรงเตรียมทำแผนที่และศึกษาแผนที่นั้นโดยละเอียด เมื่อเสด็จฯ ไปถึงพื้นที่นั้น จะทรงตรวจสอบว่าข้อมูลในแผนที่ถูกต้องหรือไม่ จากการทอดพระเนตรสภาพพื้นที่จริง โดยมีอุปกรณ์ช่วยอีกสองอย่างคือ เข็มทิศ และเครื่องวัดระดับความสูง นอกจากนี้ยังทรงให้ความสำคัญกับการสอบถามข้อมูลจากชาวบ้านแล้วทรงใช้ดินสอจด ทำเครื่องหมายหรือระบายสีลงแผนที่

สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เคยพระราชทานสัมภาษณ์ในรายการ “พูดจาประสาช่าง” ออกอากาศทางสถานีวิทยุจุฬาฯ ว่า

“ท่านสอนแม้กระทั่งการพับแผนที่ เพราะว่าเวลาเรานั่งในรถ ที่มันก็แคบ กางแขนกางขาออกไปมากไม่ได้ เวลาเตรียมก่อนก่อนเดินทาง เราต้องพับแผนที่ให้ถูกทาง ว่าตอนแรกไปถึงไหน และพอไปถึงอีกที่จะต้องคลี่ให้ได้ทันท่วงที…”

“ถ้าใครมากราบบังคมทูลว่าขอพระราชทานอ่าง เขื่อน ฝาย อะไรที่ไหน จะต้องถามจนผู้กราบบังคมทูลแทบจะจนตรอกว่า อยู่ที่ไหน การเดินทางไปเป็นอย่างไร ทิศเหนือจดอะไร ทิศใต้จดอะไร บริเวณนั้นมีลักษณะอย่างไร แล้วจึงทรงกำหนดลงในแผนที่ ดูระดับ ดูความสูง…การจะเลือกทำที่ไหนนั้น นอกจากจะเลือกให้ไม่เกิดความเดือนร้อนแก่ราษฎรจำนวนมาก ยังต้องคำนึงถึงงบประมาณ ความประหยัดด้วย…”

แผนที่ในหลวงจึงเปรียบเสมือนแหล่งข้อมูลชั้นเยี่ยม หากแผนที่แผ่นใดเสื่อมสภาพเพราะถูกฝนและทรงใช้มานาน พระองค์ก็จะทรงย้ายข้อมูลจากแผ่นเก่ามาไว้ที่แผ่นใหม่ โดยต้องทรงทำด้วยพระองค์เองอีกเช่นกัน ในระยะหลังนอกจากแผนที่แล้วพระองค์ทรงใช้ภาพถ่ายทางอากาศมาช่วยด้วย

ทำไมหยุดทำ

มีครั้งหนึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีรับสั่งถึงโครงการหนึ่งว่า  “ทำไมหยุดทำไป ๓ วันแล้ว” สร้างความงุนงงสงสัยให้แก่ข้าราชบริพารว่ามีใครมาฟ้อง เพราะขณะนั้นพระองค์มิได้เสด็จฯ ออกไปยังพื้นที่โครงการเลย แต่ความจริงก็คือ พระองค์ทรงสังเกตจากภาพถ่ายดาวเทียมที่ถ่ายภาพพื้นที่นี้ต่อเนื่องมา ๓ วันแล้วและพบว่ารถแทรกเตอร์ในภาพมิได้เคลื่อนที่ไปไหนเลย

ที่มา : หนังสือ ตามรอยพ่อ ก-ฮ  ธ สถิตในดวงใจนิรันดร์