ฝ. ฝนหลวง

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๙ มีพระราชดำริเรื่องฝนหลวงครั้งแรกตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๔๙๘ หรือกว่า ๕๐ปีก่อน ในครั้งนั้นพระองค์เสด็จพระราชดำเนินไปทางภาคอีสาน ทรงแหงนดูท้องฟ้าพบเมฆจำนวนมาก แค่พัดผ่านไปไม่ตกลงมาเป็นฝน จึงมีพระราชดำริเรื่องวิธีแก้ไขความแห้งแล้งในท้องถิ่นทุรกันดารว่าจะต้องหาวิธีทำให้เมฆตกลงมาเป็นฝน

ระยะเริ่มต้น ฝนหลวงรู้จักในชื่อว่า ฝนเทียม มี ม.ร.ว. เทพฤทธิ์ เทวกุล เป็นผู้รับสนองพระราชดำริมาศึกษาค้นคว้าทดลอง โดยจัดตั้งเป็น “โครงการค้นคว้าทดลองการทำฝนเทียม” ขึ้น เนื่องจากเป็นวิชาการใหม่ แม้ในต่างประเทศก็ยังมีข้อมูลน้อยการทดลองทำฝนเทียมมีขึ้นครั้งแรกเมื่อวันที่ ๒๐ กรกฎาคม ๒๕๑๒ ที่อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ หลังจากนั้นก็ได้ทดลองทำฝนเทียมอย่างต่อเนื่อง ซึ่งประสบทั้งอุปสรรคและความล้มเหลว แต่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมุ่งมั่นติดตามผลการทดลองและพระราชทานข้อแนะนำอย่างใกล้ชิดมาตลอด จนสามารถทำให้เกิดฝนตกในพื้นที่เป้าหมายในเวลาที่ต้องการได้

วันที่ ๑๙ ตุลาคม ๒๕๑๕ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงสาธิตการทำฝนหลวงลงอ่างเก็บน้ำเขื่อนแก่นกระจาน จ.เพชรบุรี ประสบความสำเร็จอย่างแม่นยำในเวลาที่กำหนด โดยมีผู้แทนจากประเทศสิงคโปร์เฝ้าชม ภายหลังในปี พ.ศ. ๒๕๔๓ คณะรัฐมนตรีจึงประกาศให้วันที่ ๑๙ ตุลาคมของทุกปีเป็น “วันเทคโนโลยีของไทย”

การทำฝนเทียมระยะแรกนั้นเป็นการทำฝนจากเมฆอุ่น (warm cloud เมฆที่ก่อตัวจนมียอดสูงประมาณ ๑๐,๐๐๐-๑๕,๐๐๐ ฟุต) เนื่องจากเครื่องบินที่ใช้ไม่มีระบบปรับความดันอากาศ จึงไม่สามารถบินขึ้นไปถึงระดับของเมฆเย็น (cold cloud เมฆที่ก่อตัวจนมียอดเมฆสูงเกิน ๑๕,๐๐๐ ฟุต) ได้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจึงมีพระราชดำริให้วิจัยประดิษฐ์เครื่องยิงสารเคมีจากเครื่องบินเข้าไปในเมฆเย็น วิธีนี้มีการทดลองอยู่ระยะหนึ่งจนก้าวหน้าไปพอสมควร จนกระทั่งในปี พ.ศ. ๒๕๓๑ เกิดโครงการวิจัยทรัพยากรแบบประยุกต์ อันเป็นความร่วมมือระหว่างรัฐบาลไทยกับรัฐบาลสหรัฐอเมริกา จึงได้เครื่องบินปรับความดันอากาศรุ่น Super King Air ซึ่งบินสูงถึงระดับ ๒๐,๐๐๐ ฟุต มายิงสารเคมีช่วยทำฝนในระดับของเมฆเย็น

กรรมวิธีการทำฝนหลวงมีสามขั้นตอน คือ ขั้นที่๑ ก่อกวน เครื่องบินโปรยสารเคมีดูดซับความชื้นในอากาศเพื่อให้เกิดการรวมตัวเป็นเมฆ ขั้นที่ ๒ เลี้ยงให้อ้วน เครื่องบินบินเข้าไปในก้อนเมฆโปรยสารเคมีให้เกิดความร้อน เพื่อให้เมฆขยายตัวใหญ่ขึ้นอย่างรวดเร็ว และขั้นที่ ๓ โจมตี เป็นการบังคับให้เมฆตกลงเป็นฝนในพื้นที่เป้าหมายโดยใช้เครื่องบินสองลำบินต่างระดับกันโปรยสารเคมีในเมฆอุ่น เรียกว่าการโจมตีแบบ Sandwich หรือใช้เครื่องบินลำเดียวโจมตีที่ระดับของเมฆเย็น

ในปี พ.ศ. ๒๕๔๒ เกิดวิกฤตภัยแล้งรุนแรง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระราชทานเทคนิคการทำฝนหลวงแบบ Super Sandwich ซึ่งใช้เครื่องบินสามลำร่วมกันโปรยสารเคมีโจมตีทั้งเมฆอุ่นและเมฆเย็น ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการทำฝนเทียมให้ได้ปริมาณน้ำมากกว่าวิธีปกติ ซึ่งวิธีการนี้ได้มีบทบาทสำคัญในการแก้ไขปัญหาภัยแล้งของประเทศไทยนับตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๔๒ เป็นต้นม

เทคนิคทำฝนหลวงแบบ Super Sandwich ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวนับเป็นนวัตกรรมใหม่สุดที่ยังไม่มีประเทศใดโลกเคยคิดได้มาก่อน และได้จดสิทธิบัตรแล้วในทวีปยุโรป และกำลังดำเนินการจดสิทธิบัตรในสหรัฐอเมริกา

ปัจจุบันหน่วยงานที่ดูแลโครงการฝนหลวง คือ สำนักฝนหลวงและการบินเกษตรสำนักงานปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์

ปี พ.ศ. ๒๕๔๙ เกิดเหตุเครื่องบินทำฝนหลวงตกที่ จ.จันทบุรี นักบินและช่างเสียชีวิตสี่คน เนื่องจากสภาพเครื่องบินที่ใช้ปฎิบัติการมาอย่างหนัก การปฏิบัติงานฝนหลวงจึงเป็นการทำงานท่ามกลางความเสี่ยง ทั้งจากการต้องบินเข้าหาก้อนเมฆที่มักมีสภาพอากาศแปรปรวน และความพร้อมของอุปกรณ์ต่างๆ แต่เจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงานฝนหลวงยังคงมุ่งมั่นกับการนำเครื่องทะยานสู่ท้องฟ้าเพื่อนำนํ้าลงมาให้ประชาชน ด้วยความสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวที่ได้พระราชทานพระราชดำริอันมีคุณูปการใหญ่หลวงนี้

ที่มา : หนังสือ ตามรอยพ่อ ก-ฮ  ธ สถิตในดวงใจนิรันดร์